کد مطلب:24439 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

داستان اعطاي انگشتر در نماز و در آوردن تيز از پاي حضرت علي (ع) را چگونه توجيه مي كنيد؟

داستان اعطاي انگشتر به فقير در ركوع و نزول آيه 55 مائده در شأنعلي(ع) را عده زيادي از اصحاب پيامبر نقل كردهاند از جمله: ابنعباس، عمار ياسر، عبدالله بن سلام، انس بن مالك، جابر بن عبدالله،ابوذر غفاري.
در كتاب غايةالمرام 24 حديث در اين باره از كتابهاي اهل سنت ذكرگرديده است. منابعي كه اين حديث در آن ذكر شده عبارتند از:
محب الدين طبري، ذخائر العقبي، ص 88 - قاضي شوكاني، فتحالغدير،ص 50 - جامعالاصول، ج 9، ص 478 - اسباب النزول واحدي، ص148 - لباب النقول سيوطي، ص 105 - تفسير طبري، ص 165 -تفسير فخر رازي، ج 3، ص 431 - تفسير درالمنثور، ج 2، ص 393 -كنزالعمال، ج 6، ص 391
ميتوان گفت اين حديث از جمله احاديث متواتر است كه هيچترديدي در آن نيست. اما اين كه چگونه زماني در نماز انگشتر به فقيرميدهد و زماني نيز تير از پاي حضرت در نماز بيرون ميكشند؟ بايدتوجه داشت كه حالات انسان همواره يكسان نيست؛ يعني، نميتوانچنين ادعايي كرد كه حضرت علي(ع) در تمام نمازهاي خود حالتيداشتند كه هيچ توجهي به اطراف و يا بدن خود نداشتهاند، بنابرايناشكالي ندارد كه در نمازي توجه به اطراف داشته باشند و به فقيرانگشتر بدهند و در نمازي نيز آنچنان غرق در عبادت باشند كه تير ازپايش بيرون بكشند و متوجه نشوند.
بنابراين شرايط مختلف زماني و مكاني و روحي فرد در هر زماناقتضايي دارد، چنان كه پيامبر خدا(ص) نيز گاهي در نماز متوجهاطراف بودند مثلاً روزي پيامبر(ص) در حين نماز متوجه شدند كهديوار گلي مسجد آلوده به اخلاط سينه است، حضرت در حين نمازچند قدم به جلو رفته و با چوبي آلودگي را از مسجد دور ساختند.
از دريچهاي ديگر: از ديدگاه عرفا حضور قلب و عدم آن در نماز سه مرحلهدارد:
مرتبه اول اين است كه عالم كثرات و توجه به تعينات وتعلقات دنيويمانع شهود رب و توجه به اوشود. اين مرتبه براي ائمه اطهار(ع) وجودنداشته است.
حجاب چهره جان ميشود غبار تنمخوشا دمي كه زجان اين غبار برفكنم
مرتبه دوم آن است كه توجه به حضرت حق - جل و علا - مانع توجهبه عالم تعينات وكثرات گردد. اين مرتبه در مدارج بالاي عرفان وتوحيداست و براي ائمهاطهار : چنين حالتي وجود داشته.
مرتبه سوم كه بالاتر و راقيتر است مرتبه لاحجاب مطلق است و فنا وتوجه مطلق به ذات حق مانع توجه به عالم تعينات نيست. بلكه از افق«يلي الربي» و «لاهوتي» به «عالم ناسوت» نظر ميشود واين حالتمخصوص اولياي كُمَّل است و ائمه اطهار (ع) نيز اين حالت را دارابودهاند. ليكن گاهي در مرتبه قبل و گاه در اين مرتبه بودهاند. لذا آنچهدر مورد حضرت اميرالمومنين (ع)آمده بيان دو حالت از مراتب حضورو فناي فيالله است. البته به بيان ديگري نيز ميتوان گفت: هر دوحالت در يك مرتبه است وچون در مورد اول رسالتي الهي بردوشنيست كاملا از آن چشم ميپوشد ولي در مورد دوم چون رضاي خدادر تصدق به مسكين است در آن مرتبه از حضور و فنا چنين مطلوبيكشف ميگردد و به آن جامه عمل پوشيده ميشود. اين مقام راملاصدرا سفر چهارم «سير مع الحق في الخلق» مينامد.
در ضمن، بايد توجه داشت كه ميان «خارج كردن پيكان از بدن» و«بخشيدن انگشتر به فقير» تفاوت بسياري است؛ زيرا خارج كردنپيكان از بدن صرفاً جنبه شخصي و جسمي دارد و از مقام توجه كاملبه خداوند و استغراق در ذات او دور است.
ولي توجه به حال بنده فقير و محرومي كه در مسجد پيغمبراسلام(ص) نالة مظلومانه سرداده و استرحام ميكند، يك عمل خداييو قربي است و با توجه به خدا تناسب دارد.
در حقيقت او توجه به خود نداشت، زيرا توجه به حال بينوا توجه بهخود نيست، بلكه توجه به خداست!
به عبارت ديگر: كمك به خلق خدا و مستمندان و فقيران خود يكي ازعبادات بزرگ است و با نماز كه آن هم عبادتي است بس بزرگسنخيت كامل دارد؛ بنابراين جاي تعجب نيست كه نالة سوزان و نافذآن فقير محروم و استرحام او در برابر مسلمانان، دل آگاه علي(ع) راهنگام نماز متوجه خود سازد و در ضمن آن عبادت، عبادت ديگري كههر دو براي خدا و جلب خشنودي او بوده است انجام دهد؛ حتي اينعمل به قدري شايسته و ارزنده بود كه آيهاي دربارة آن نازل گرديد،(مائده، آيه 55).